Melozzo da Forlì (1438–1494) – ten, który wprowadził do Rzymu delikatny powiew renesansu

Melozzo da Forlì, Anioły z dawnej absydy kościoła Santi XII Apostoli, obecnie Pinacoteca Vaticana

Melozzo da Forlì, Anioły z dawnej absydy kościoła Santi XII Apostoli, obecnie Pinacoteca Vaticana

Jego rzymskie freski, dziś rozproszone i zachowane jedynie we fragmentach, wciąż przykuwają uwagę czystością i świetlistością barw, zaskakującymi skrótami perspektywicznymi, doskonałością rysunku i wyważoną kompozycją. Malarstwo Melozza da Forli stworzyło w mieście nad Tybrem niewątpliwie nową jakość, którą w pierwszym rzędzie docenić umiał wielki admirator sztuki – papież Sykstus IV.

Melozzo da Forlì, Anioły z dawnej absydy kościoła Santi XII Apostoli, obecnie Pinacoteca Vaticana
Melozzo da Forlì, Święty Marek papież, bazylika San Marco
Melozzo da Forlì, Papież Sykstus IV powołuje Bartolomea Platinę na prefekta Biblioteki Watykańskiej, Pinacoteca Vaticana
Melozzo da Forlì, jeden z muzykujących aniołów z dawnej absydy kościoła Santi XII Apostoli, obecnie Pinacoteca Vaticana
Melozzo da Forlì, Chrystus jako Sędzia między aniołami, fresk, bazylika Santa Maria sopra Minerva
Melozzo da Forlì, mozaiki w bazylice Santa Croce
Melozzo da Forlì,  Zwiastowanie (dzieło przypisywane artyście), kościół Santa Maria ad Martyres (Panteon)
Melozzo da Forlì, jeden z aniołów z dawnej absydy bazyliki Santi XII Apostoli, obecnie Pinacoteca Vaticana
Melozzo da Forlì, Chrystus  między aniołami, fresk z dawnej absydy bazyliki Santi XII Apostoli, obecnie Palazzo Quirinale

Jego rzymskie freski, dziś rozproszone i zachowane jedynie we fragmentach, wciąż przykuwają uwagę czystością i świetlistością barw, zaskakującymi skrótami perspektywicznymi, doskonałością rysunku i wyważoną kompozycją. Malarstwo Melozza da Forli stworzyło w mieście nad Tybrem niewątpliwie nową jakość, którą w pierwszym rzędzie docenić umiał wielki admirator sztuki – papież Sykstus IV.

      Melozzo da Forlì, jeden z aniołów z dawnej absydy
      bazyliki Santi XII Apostoli, obecnie Pinacoteca
      Vaticana 

O artyście tym wiemy niewiele. Po przybyciu do Rzymu w 1464 roku pracował nad dość surowymi w wyrazie obrazami dla bazyliki San Marco i być może wespół z Antoniazzem Romano tworzył niedawno odkryte dekoracje w kaplicy kardynała Bessariona  w bazylice Santi XII Apostoli. Po roku wyjechał jednak do Urbino i to pobyt w tym mieście okazał się znaczącym rozdziałem w jego rozwoju. Można śmiało powiedzieć, że malarski styl Melozza wykształcił się na tamtejszym, znanym z artystycznych ambicji dworze. Już jako dojrzały twórca powrócił w 1475 roku do Rzymu na zaproszenie Sykstusa IV, który uczynił go swym nadwornym malarzem. W pierwszym rzędzie miał się zająć dekoracją stworzonej przez papieża Biblioteki Watykańskiej, z której zachował się jeden wspaniały fragment fresku (Sykstus IV powołuje Bartolomea Platinę na prefekta Biblioteki Watykańskiej). To pierwszy tak świadomie pokazany portret papieża i jego dworu, w którym pontifex nie jest pobożnym donatem, ale pewnym siebie mecenasem nauki. Drugą znaczącą pracą Melozza da Forlì w Wiecznym Mieście były dekoracje absydy bazyliki Santi XII Apostoli (Muzykujące Anioły) zlecone mu przez jednego z papieskich nepotów, Giuliana della Rovere (późniejszego papieża Juliusza II). W tym ujmującym pięknem dziele dał się poznać jako mistrz skrótu perspektywicznego i doskonały rysownik. Ongiś freski przedstawiały moment Wniebowstąpienia Chrystusa, ukazanego między postaciami apostołów. Choć przetrwały jedynie w tak niewielkich fragmentach, dają nam możliwość przyjrzenia się klarownym liniom, gestom i kolorom tego mistrza wczesnego renesansu.

Po śmierci Sykstusa IV (1484) jego nadworny malarz wyjechał z miasta do Loreto, gdzie nadal pracował dla rodziny della Rovere. Powrócił do Rzymu pięć lat później, tym razem wykonując projekt dekoracji mozaikowej w bazylice Santa Croce.

Prace artysty w Rzymie:

  •     Wizerunek św. Marka (papieża) w transepcie i św. Marka Ewangelisty w zakrystii bazyliki San Marco, 1465

  •     Dekoracje kaplicy kardynała Bessariona  w bazylice Santi XII Apostoli (współudział?)

  •     Freski w Bibliotece Watykańskiej, 1477, dziś w Pinakotece Watykańskiej (Musei Vaticani)

  •   Freski w absydzie bazyliki Santi XII Apostoli, 1480, dziś fragmenty w Palazzo del Quirinale i Pinakotece Watykańskiej (Musei Vaticani)

  •   Freski (Chrystus jako Sędzia między aniołami) zdobiące nagrobek kardynała Juana Diego della Cocci w kaplicy św. Rajmunda z Penyafortu – bazylika Santa Maria sopra Minerva

  •     Projekt dekoracji mozaikowej w kaplicy św. Heleny (Chrystus w otoczeniu ewangelistów) – bazylika Santa Croce

  •     Zwiastowanie Pańskie – przypisywana artyście praca w kościele Santa Maria ad Martyres (Panteon)